Anarchizm, bardziej ni¿ cokolwiek innego, polega na wysi³ku milionów - rewolucjonistów, którzy podjêli trud zmieniania œwiata w ci¹gu ostatnich dwóch stuleci. Tutaj omówimy kilka najwiêkszych osi¹gniêæ tych ruchów, z których wszystkie mia³y g³êboko antykapitalistyczn¹ naturê.
Anarchizm polega na radykalnym zmienianiu œwiata, a nie tylko na czynieniu obecnego systemu mniej nieludzkim przez wspieranie wzrostu i rozwoju anarchistycznych tendencji w jego obrêbie. Chocia¿ ¿adna czysto anarchistyczna rewolucja nie mia³a jeszcze miejsca, to mia³y miejsce liczne rewolucje o charakterze w znacznej mierze anarchistycznym i z du¿ym zasiêgiem uczestnictwa anarchistów. Chocia¿ wszystkie one zosta³y zniszczone, to w ka¿dym przypadku rêkami si³ zewnêtrznych œci¹gniêtych przeciwko nim (wspartych zarówno przez komunistów, jak i kapitalistów), a nie wskutek jakiegoœ problemu tkwi¹cego w samym anarchizmie. Te rewolucje, mimo, ¿e nie uda³o im siê przetrwaæ w obliczu przygniataj¹cych si³ zewnêtrznych, sta³y siê inspiracj¹ dla anarchistów i dowodem na to, ¿e anarchizm to ¿ywotna teoria spo³eczna, któr¹ mo¿na wprowadzaæ w ¿ycie na szerok¹ skalê.
Cech¹ wspóln¹ tych ruchów jest, u¿ywaj¹c terminologii Proudhona, "oddolna rewolucja" -- by³y one przyk³adem "zbiorowej dzia³alnoœci, ludowej spontanicznoœci". Tylko przeobra¿anie spo³eczeñstwa oddolnie w górê dzia³aniami samych uciskanych mo¿e stworzyæ wolne spo³eczeñstwo. Proudhon pyta³, "która powa¿na i trwa³a rewolucja nie by³a robiona oddolnie, przez lud?". Z tego powodu anarchista jest "oddolnym rewolucjonist¹". Dlatego spo³eczne rewolucje i masowe ruchy, o których mówimy w tej sekcji, s¹ przyk³adami powszechnego samowyzwolenia i samodzielnej dzia³alnoœci (jak Proudhon uj¹³ to w 1848 roku, "proletariat musi wyzwoliæ siê samemu") [cytat przytoczony przez George'a Woodcocka, Pierre-Joseph Proudhon: Biografia]. Wszyscy anarchiœci powtarzaj¹ Proudhonowsk¹ ideê rewolucyjnych, oddolnych zmian, tworzenia nowego spo³eczeñstwa przez dzia³ania samych uciœnionych. Na przyk³ad Bakunin przekonywa³, ¿e anarchiœci s¹ "wrogami. . . wszelkich pañstwowych organizacji jako takich i wierz¹, ¿e lud mo¿e byæ szczêœliwy i wolny, bêd¹c zorganizowany oddolnie przy pomocy swoich autonomicznych i ca³kowicie wolnych stowarzyszeñ, bez nadzoru ¿adnych anio³ów stró¿ów stworzy swoje w³asne ¿ycie" [Marksizm, wolnoœæ i pañstwo]. W sekcji J.7 omawiamy to, czym wed³ug anarchistów jest spo³eczna rewolucja i co zawiera.
Jest wa¿ne, aby zaznaczyæ, ¿e te przyk³ady dotycz¹ spo³ecznych eksperymentów na szerok¹ skalê i nie powinno siê myœleæ, ¿e pomijamy podskórny nurt anarchistycznych doœwiadczeñ, istniej¹cy w codziennym ¿yciu, nawet w kapitalizmie. Zarówno Piotr Kropotkin (w Pomocy wzajemnej) jak i Colin Ward (w Anarchii w dzia³aniu) udokumentowali wiele dróg postêpowania, dziêki którym zwykli ludzie, zazwyczaj nieœwiadomi swojego anarchizmu, razem pracowali jako równi sobie, aby wypracowaæ wspóln¹ korzyœæ. Jak Colin Ward twierdzi, "anarchistyczne spo³eczeñstwo, spo³eczeñstwo, które organizuje siê samo, bez w³adzy, zawsze istnieje, jak nasienie pod œniegiem, zakopane pod ciê¿arem pañstwa i jego biurokracji, kapitalizmu i jego marnotrawstwa, przywilejów i wynikaj¹cej z nich niesprawiedliwoœci, nacjonalizmu i jego samobójczej lojalnoœci, ró¿nic religijnych i ich opartego na przes¹dach separatyzmu" [Anarchia w dzia³aniu].
Anarchizm nie zajmuje siê tylko przysz³ym spo³eczeñstwem, ale tak¿e walk¹ spo³eczn¹ dziej¹c¹ siê dziœ. Nie jest to stan, a proces, który tworzymy przez samodzieln¹ dzia³alnoœæ i osobiste wyzwolenie.
Jednak¿e w latach szeœædziesi¹tych wielu komentatorów opisywa³o ruch anarchistyczny jako rzecz przesz³¹. Nie tylko faszyzm po³o¿y³ kres europejskim ruchom anarchistycznym w latach poprzedzaj¹cych wojnê i podczas niej, ale tak¿e w powojennym okresie kapitalistyczny Zachód z jednej strony, a leninowski Wschód z drugiej, powstrzymywa³y odradzanie siê tych ruchów. W tym samym okresie anarchizm by³ przeœladowany w Stanach Zjednoczonych, Ameryce £aciñskiej, Chinach, Korei (gdzie rewolucja spo³eczna z anarchistycznymi treœciami zosta³a st³umiona przed wojn¹ koreañsk¹) i Japonii. Nawet w jednym czy dwóch krajach, gdzie unikniêto najgorszych represji, po³¹czenie zimnej wojny i miêdzynarodowej izolacji powodowa³o, ¿e wolnoœciowe zwi¹zki zawodowe, takie jak szwedzki SAC, stawa³y siê reformistyczne.
Ale te same lata szeœædziesi¹te to dekada nowej walki, a na ca³ym œwiecie "Nowa Lewica" dopatrywa³a siê tak w anarchizmie, jak i gdzie indziej, Ÿróde³ swych idei. Wiele wybitnych osobistoœci masowego zrywu maja 1968 roku we Francji nazywa³o siebie anarchistami. Chocia¿ te ruchy same w sobie przywiêd³y, to ci, którzy z nich wyszli, utrzymywali ideê przy ¿yciu i zaczêli budowaæ nowe ruchy. Œmieræ Franco w 1975 roku spowodowa³a gwa³towne odrodzenie siê anarchizmu w Hiszpanii, a niemal pó³ miliona ludzi przyst¹pi³o do pierwszego w epoce pofrankistowskiej wiecu CNT. Powrót do ograniczonej demokracji w niektórych po³udniowoamerykañskich krajach w pod koniec lat 70-tych i w latach 80-tych wyzwoli³ rozwój anarchizmu. I na koniec, w latach 80-tych to w³aœnie anarchiœci jako pierwsi podnieœli g³owy przeciwko leninowskiemu Zwi¹zkowi Radzieckiemu. Pierwszy protestacyjny marsz od 1928 roku zosta³ przez nich zorganizowany w 1987 roku.
Dzisiaj ruch anarchistyczny, chocia¿ wci¹¿ s³aby, organizuje dziesi¹tki tysiêcy rewolucjonistów w wielu krajach. Hiszpania, Szwecja i W³ochy - ka¿dy z tych krajów ma ruch libertariañskich zwi¹zków zawodowych, organizuj¹cych po oko³o æwierci miliona cz³onków. Wiêkszoœæ pozosta³ych europejskich krajów ma po kilka lub kilkanaœcie tysiêcy anarchistycznych dzia³aczy. Grupy anarchistyczne pojawi³y siê po raz pierwszy w innych krajach, jak Nigeria i Turcja. W Po³udniowej Ameryce ruch masowo siê odrodzi³. Spis kontaktów, rozpowszechniany przez wenezuelsk¹ anarchistyczn¹ grupê Corrio A wylicza ponad sto organizacji w niemal ka¿dym kraju.
Byæ mo¿e odrodzenie jest najwolniejsze w Ameryce Pó³nocnej, ale tam tak¿e wszystkie wolnoœciowe organizacje zdaj¹ siê oczekiwaæ znacznego rozrostu. Wraz z przyœpieszeniem tego rozwoju zostanie stworzonych o wiele wiêcej przyk³adów anarchii w dzia³aniu i coraz wiêcej ludzi bêdzie braæ udzia³ w dzia³alnoœci anarchistycznych organizacji, czyni¹c tê czêœæ FAQ coraz mniej istotn¹.
Natomiast wa¿ne jest uwypuklenie masowych przyk³adów anarchizmu sprawdzaj¹cego siê na du¿¹ skalê w celu unikniêcia maj¹cych pozory s³usznoœci oskar¿eñ o "utopijnoœæ". Ze wzglêdu na to, ¿e historia jest pisana przez zwyciêzców, te przyk³ady anarchii w dzia³aniu s¹ czêsto ukrywane przed wystawieniem na widok publiczny w gmatwaj¹cych ich obraz ksi¹¿kach. Rzadko siê o nich wspomina w szko³ach i na uniwersytetach (a je¿eli siê o nich wspomina, to s¹ zniekszta³cane i wypaczane). Rzecz jasna, te kilka przyk³adów, które przedstawiamy s¹ tylko tym, kilkoma.
Anarchizm ma d³ug¹ historiê w wielu krajach i nie mo¿emy próbowaæ udokumentowaæ ka¿dego przyk³adu, po prostu te uwa¿amy za wa¿ne. Tak¿e przepraszamy, je¿eli te przyk³ady wydadz¹ siê eurocentryczne. Musieliœmy, ze wzglêdu na czas i objêtoœæ, zignorowaæ syndykalistyczn¹ rewoltê (od 1910 do 1914 roku) i ruch kierowników warsztatów (1917-21) w Wielkiej Brytanii, Niemcy (1919-21), Portugaliê (1974), rewolucjê meksykañsk¹, anarchistów podczas rewolucji kubañskiej, walkê w Korei przeciwko japoñskiemu (póŸniej amerykañskiemu i rosyjskiemu) imperializmowi w czasie i po drugiej wojnie œwiatowej, Wêgry (1956), bunty "odmowy pracy" w póŸnych latach 60-tych (zw³aszcza podczas "gor¹cej jesieni" we W³oszech w 1969 roku), strajk brytyjskich górników (1984-85), walkê przeciwko pog³ównemu w Wielkiej Brytanii (1988-92), strajki we Francji w 1986 i 1995 roku, w³oski ruch COBAS w latach 80-tych i 90-tych i wiele innych wa¿nych walk, które zawiera³y anarchistyczne idee samorz¹dnoœci (idee, które zazwyczaj wykszta³caj¹ siê z samego ruchu spo³ecznego, bez odgrywania przez anarchistów g³ównej, b¹dŸ "wiod¹cej" roli).
Dla anarchistów, rewolucje i masowe walki to "œwiêta uciskanych", kiedy to zwykli ludzie zaczynaj¹ dzia³aæ na rzecz samych siebie i zmieniaæ zarówno siebie samych, jak i œwiat.
ci¹g dalszy...